[ TỔNG HỢP] Phân hữu cơ là gì? Có những loại phân bón hữu cơ nào?

Phân bón với ứng dụng vô cùng quan trọng trong nông nghiệp chứa hàm lượng chất dinh dưỡng cao vừa giúp cải thiện độ tơi xốp phì nhiêu cho đất, vừa bảo vệ môi trường sinh thái đồng thời tăng năng suất, chất lượng cây trồng vượt bậc. 

Phân hữu cơ có rất nhiều chủng loại, để bón phân đúng cách có thể tham khảo ngay bài viết dưới đây của CNSG để tìm hiểu về loại phân này.

Phân hữu cơ là gì?

Phân hữu cơ là những loại phân bón có nguồn gốc hình thành từ tàn dư thân lá cây, chất thải gia súc gia cầm, than bùn, thụ phẩm từ sản xuất nông nghiệp hoặc các chất hữu cơ thải từ nhà bếp, sinh hoạt, nhà máy sản xuất thủy, hải sản…

Phân hữu cơ có chứa hàm lượng lớn các chất dinh dưỡng đa, trung, vi lượng dưới dạng những hợp chất hữu cơ và được sử dụng rất nhiều trong suốt quá trình sản xuất nông nghiệp. 

Bằng việc bổ sung và cung cấp chất mùn, các loại vi sinh vật, chất hữu cơ cho đất đai và cây trồng, khi bón vào đất, phân bón hữu cơ giúp tăng độ tơi xốp phì nhiêu cho đất đồng thời cải tạo đất rất tốt.

Xem thêm:

• [TỔNG HỢP] 5 nguyên tắc bón phân đúng cách
• Phân bón và giá trị dinh dưỡng cho cây trồng

Phân loại phân bón hữu cơ

Người ta phân chia phân hữu cơ thành 2 nhóm chính dựa vào nguồn phân hữu cơ bao gồm:

• Phân bón hữu cơ truyền thống (phân rác, phân xanh, phân chuồng,…)
• Phân bón hữu cơ công nghiệp (phân hữu cơ vi sinh, phân bón hữu cơ sinh học, phân bón vi sinh và phân bón hữu cơ khoáng)

Phân hữu cơ truyền thống

Các loại phân bón hữu cơ truyền thống thường có nguồn gốc từ rác thải, phân xanh, phân gia súc gia cầm, thực phẩm trong sản xuất nông nghiệp, chế biến nông – lâm – thủy sản,… được chế biến bằng các kỹ thuật ủ truyền thống.

Nhìn chung, các loại phân bón hữu cơ truyền thống thường có hiệu lực chậm, thời gian xử lý dài và hàm lượng chất dinh dưỡng còn lại trong phân hữu cơ này cũng ở mức khá thấp.

Phân xanh

Phân xanh này có nguồn gốc từ lá cây tươi và thân cây, được chế biến bằng phương pháp vùi trong đất hoặc phương pháp ủ để bón cho đất và cây trồng.

Ưu điểm

Phân xanh có tác dụng hạn chế xói mòn, bảo vệ môi trường sinh thái, cải tạo đất đai.

Nhược điểm

• Hiệu quả của phân xanh lên sự sinh trưởng và phát triển của cây là khá chậm, loại phân xanh này chỉ thích hợp dùng để bón lót. 
• Khi bón cho cây không chuẩn kỹ thuật, phân xanh dễ gây ra hiện tượng ngộ độc chất hữu cơ khi vùi thân và lá cây trong đất nhằm phân hủy các chất hữu cơ dễ dẫn đến phát sinh ra các chất độc hại như CH4, H2S,…

Phân rác

Phân rác này có nguồn gốc từ thân cây, lá cây, rơm, rạ,… từ sản xuất nông nghiệp,…được chế biến bằng biện pháp ủ truyền thống.

Ưu điểm

Có khả năng hạn chế xói mòn, chống hạn cho cây đồng thời hỗ trợ giúp tăng độ tơi xốp và ổn định kết cấu đất.

Nhược điểm

• Quá trình chế biến và xử lý phân rác khá phức tạp, mất nhiều thời gian nhưng hàm lượng chất dinh dưỡng mang lại thấp. 
• Nếu không chế biến kỹ lưỡng có thể mang mầm bệnh hoặc hạt cỏ dại cho cây (tàn dư cây trồng ủ để làm phân rác).

Phân chuồng

Phân chuồng có nguồn từ phân, nước tiểu động vật như gia cầm, gia súc, phân bắc,… được chế biến bằng phương pháp ủ truyền thống.

Ưu điểm

• Trong phân chuồng có chứa hàm lượng khá lớn các chất dinh dưỡng khoáng đa trung vi lượng.
• Phân chuồng cung cấp chất mùn tăng độ phì nhiêu, giúp cải tạo đất tơi xốp, cho đất ổn định kết cấu đồng thời hạn chế hạn hán, xói mòn, tạo điều kiện cho bộ rễ phát triển.

Nhược điểm

• Do chỉ chứa hàm lượng chất dinh dưỡng thấp, nên khi bón phải bón với lượng lớn dẫn đến chi phí vận chuyển phân bón cao, tốn nhiều nhân công.
• Trong trường hợp chế biến không kỹ hoặc sử dụng phân chuồng tươi sẽ mang nhiều mầm bệnh cho cây trồng như vi rút, vi khuẩn, hạt giống cỏ dại, các bào tử nấm bệnh, nhộng kén côn trùng… gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Than bùn

Than bùn cũng có thể chế biến để trở thành phân hữu cơ mới sử dụng được cho cây trồng. Không thể bón than bùn trực tiếp.

Ưu điểm

Góp phần tích cực trong quá trình cải tạo đất, tăng độ phì nhiêu và độ hữu cơ trong đất.

Nhược điểm

• Vì than bùn có hàm lượng dinh dưỡng thấp nên khi bón tốn chi phí và công sức.
• Cách chế biến phức tạp nên phải cần dùng một lượng lớn phân bón.

Phân bón hữu cơ công nghiệp

Là những loại phân bón được chế biến từ các chất hữu cơ có nguồn gốc khác nhau, sử dụng quy trình công nghiệp hiện đại để chế biến với khối lượng lớn lên đến hàng ngàn tấn.

Sản xuất phân bón hữu cơ công nghiệp thường áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật để nâng cao mức dưỡng chất, nâng chất lượng của phân bón so với nguồn nguyên liệu đầu vào và so với các loại phân bón hữu cơ truyền thống.

Phân hữu cơ vi sinh

Là loại phân bón hữu cơ, men vi sinh công nghiệp trong thành phần có chứa một hay nhiều loại vi sinh vật hữu ích ở nhiều nhóm: vi sinh vật cố định đạm, vi sinh vật ký sinh, vi sinh vật phân giải chất hữu cơ, vi sinh vật phân hủy xenlulo,vi sinh vật đối kháng,…

Ưu điểm

• Phân hữu cơ vi sinh bổ sung thúc đẩy giúp hệ sinh vật đất phát triển.
• Phân giải các chất cây trồng khó hấp thu thành dạng dễ hấp thu cho cây trồng đa phần là đạm.
• Khống chế các mầm bệnh tồn tại trong đất.
• Gia tăng hiệu quả hấp thu phân bón.

Nhược điểm

• Phân bón vi sinh thường chỉ cung cấp một lượng vừa đủ hoặc đôi khi không cung cấp các chất dinh dưỡng (từ vi sinh vật cố định đạm, những vi sinh vật giải lân, …) cho cây trồng, không có khả năng cung cấp đầy đủ và cân đối các chất dinh dưỡng cần thiết cho cây trồng.
• Sử dụng loại phân này thường phải tốn thêm một khoản chi phí để bón phân hữu cơ vì vi sinh vật cũng cần phải chất hữu cơ làm nguồn thức ăn để phát triển nên cần phải bón bổ sung lượng phân bón hữu cơ để làm thức ăn cho chúng.
• Mỗi loại phân đều phù hợp với một nhóm cây trồng cụ thể và có hạn sử dụng riêng. Ví dụ: phân vi sinh cố định đạm chỉ phù hợp để bón cho nhóm cây họ đậu,…

Phân hữu cơ sinh học

Phân hữu cơ sinh học có bảng thành phần với trên 22% là các chất hữu cơ. Được chế biến từ các loại nguyên liệu hữu cơ pha trộn và xử lý bằng cách lên men cộng với một hoặc nhiều loại vi sinh vật có lợi để hỗ trợ giúp nâng cao và cân bằng hàm lượng các chất dinh dưỡng quan trọng cho cây trồng.

Ưu điểm

• Cung cấp cân đối và đầy đủ các chất dinh dưỡng khoáng cần thiết cho cây trồng.
• Phân hữu cơ sinh học nên dùng được cho mọi giai đoạn của cây trồng.
• Thân thiện với môi trường, có khả năng cung cấp các vi sinh vật phân giải các chất cây trồng khó hấp thu thành dễ hấp thu, an toàn với người và sinh vật có ích. 
• Tăng hiệu quả hấp thụ các chất dinh dưỡng từ đất.
• Giúp cải tạo các đặc tính hóa – sinh – lý của đất, bổ sung một lượng lớn  acid Humic, chất mùn, Humin,…ngăn chặn rửa trôi các chất dinh dưỡng, phân giải độc tố trong đất và ngăn chặn xói mòn đất.
• Cung cấp các chất kháng sinh tự nhiên giúp tăng sức đề kháng tự nhiên, sức chống chịu của cây trồng với sâu bệnh.

Nhược điểm

• So với các loại phân bón khác, giá thành phân bón hữu cơ thường cao hơn nhưng bù lại chất lượng tốt hơn sẽ làm tăng năng suất và chất lượng nông sản.

Phân hữu cơ vi sinh

Trong phân hữu cơ vi sinh, hàm lượng các chất hữu cơ đạt trên 15%. Loại phân hữu cơ này được chế biến với nhiều nguồn nguyên liệu hữu cơ khác nhau theo quy trình công nghiệp, được lên men với từ một hay nhiều chủng vi sinh vật có lợi chứa các bào tử sống.

Ưu điểm

• Bón phân hữu cơ vi sinh giúp cải tạo độ phì nhiêu, độ tơi xốp cho đất, bổ sung đủ các yếu tố dinh dưỡng đa trung vi lượng cho cây trồng. 
• Cung cấp một lượng vi sinh vật phân giải các chất khó hấp thu thành dễ hấp thu, ký sinh, vi sinh vật đối kháng,…
• Giúp kiềm hãm, ức chế sự phát triển của các mầm bệnh trong đất, nâng cao đề kháng cho cây trồng.

Nhược điểm

So với phân bón hữu cơ sinh học có hàm lượng thành phần các chất hữu cơ thấp hơn.

Phân hữu cơ khoáng

Phân hữu cơ khoáng là loại phân bón hữu cơ phối trộn thêm các nguyên tố khoáng vô cơ gồm các dinh dưỡng như N, P, K. 

Phân hữu cơ khoáng cũng có chứa từ 8-18% tổng các chất vô cơ (hóa học N,P,K), chứa ít nhất 15% thành phần là các chất hữu cơ.

Ưu điểm

Hàm lượng dưỡng chất khoáng cao.

Nhược điểm

Bón thời gian lâu sẽ không tốt cho đất và hệ sinh vật đất.