Tác hại khi lạm dụng phân bón hóa học và cách khắc phục

Phân bón hóa học gây nên những hậu quả nghiêm trọng, tác hại khi lạm dụng phân bón hóa học gây hại cho cả cây trồng, đất, môi trường, hệ sinh thái,…cùng tìm phương án khắc phục với CNSG trong bài viết này.

Hậu quả của lạm dụng phân bón hóa học

Những hệ lụy và tác hại khi lạm dụng phân bón hóa học, phân vô cơ đối với cả cây trồng và nguồn tài nguyên đất, hệ sinh thái, con người,…trong canh tác nông nghiệp phải kể đến là:

Phân hóa học tiêu diệt các vi sinh vật có lợi trong đất

• Quá trình sử dụng phân bón hóa học lâu năm từ năm này sang năm khác khiến các thành phần axit tạo thành và sẽ phá hủy nghiêm trọng đến các chất mùn hữu cơ phì nhiêu từ các cơ thể sinh vật đất đã chết phân hủy ra có sẵn trong đất.
• Các chất mùn này trong đất có tính năng liên kết với các hạt đá li ti tạo nên sự phì nhiêu cho đất canh tác. 
• Trên bề mặt của các vùng đất canh tác, người ta thường bón phân hóa học. Tác động từ các loại phân hóa học này khiến các hạt đá không có keo mùn hữu cơ liên kết lại tạo thành một lớp rắn, ít hay nhiều không thấm nước, lớp rắn trên bề mặt này làm cho nước mưa hoặc nước tưới không thấm xuống đất được mà chảy ra các ao hồ hoặc sông suối. 
• Lớp chất rắn bề mặt này cũng là tác hại khi lạm dụng phân bón hóa học, ngăn cản không cho nước thấm xuống, đồng thời cũng không cho nước ở dưới ngấm lên trên để thoát hơi. 
• Lớp đất phía dưới trở thành bị ngộp và có tính Acid. Trong lớp đất thiếu khí và có tính Acid này, mật độ vi sinh vật trong đất cũng bị thay đổi và có thể bị chết.

Tác hại làm gia tăng sự mẫn cảm của cây trồng với các loại bệnh

Các vi sinh vật trong tự nhiên thường phát triển quanh rễ của cây trồng nhằm tác dụng bảo vệ cho cây trồng miễn nhiễm khỏi 1 chứng bệnh nào đó. 

Khi lạm dụng phân bón hóa học cũng chính là nguyên nhân làm giảm khả năng miễn dịch của cây trồng qua việc giết chết các vi sinh vật này. Hiện tượng thiếu các vi sinh vật này và một số vi lượng cần thiết là khá phổ biến ở các vùng đất thường xuyên được bón phân hóa học và sự thiếu các vi lượng thiết yếu này lại là lý do để sử dụng thêm phân hóa học. 

Kết quả gây ra hệ lụy tác hại khi lạm dụng phân bón hóa học khiến hệ thống rễ cây bị bao vây bởi quá nhiều một loại nguyên tố nào đó mà không thể hấp thụ các nguyên tố cần thiết khác do đó làm cho cây bị yếu đi vì mất cân đối dinh dưỡng và rất dễ bị các loại bệnh tấn công.

Xem thêm:

• Sự khác nhau của phân hữu cơ và phân vô cơ
• Phân hữu cơ sinh học là gì? Bón phân hữu cơ sinh học hiệu quả

Phân hóa học ngăn cản sự hấp thụ các dưỡng chất cần thiết

Quanh vùng lông hút của rễ cây, keo đất từ mùn hữu cơ chuyển hầu hết các chất khoáng từ dung dịch đất sang hệ thống rễ cây và đi vào cây trồng. Những hạt mùn sẽ có hấp lực đối với các nguyên tố dinh dưỡng như đạm, lân, kali, và các nguyên tố kim loại khác. 

Tác hại khi lạm dụng phân hóa học được bón vào đất năm này qua năm khác sẽ gây nên sự thay đổi cơ bản cấu trúc của các hạt mùn hữu cơ và khi sử dụng liên tiếp, quá nhiều các phần tử phân hóa học đưa vào đất để mong đạt được sự phát triển mạnh và nhanh của cây trồng. 

Khi có quá nhiều phần tử  bám quanh các hạt mùn làm cho hệ thống lông hút của bộ rễ bị bội thực một loại nguyên tố và không còn khả năng hấp thu các chất khoáng khác mà cây thực sự cần nữa.

Phân hóa học gây nguy hiểm và độc hại cho con người

Trong một số loại phân hóa học còn chứa thành phần là hợp chất Nitrat. Khi được bón xuống đồng ruộng, nước mưa làm trôi các chất Nitrat này xuống ao hồ sông suối.

Nitrat trôi dạt cũng làm phát triển các loại rong tảo, khi rong tảo chết đi, quá trình phân hủy sẽ sử dụng rất nhiều Oxygen trong nước, hậu quả làm cho nước bị thiếu dưỡng khí và làm các sinh vật không thể sống được, gây ảnh hiểm nghiêm trọng đến hệ sinh thái nói chung.

Giảm đa dạng sinh học

Sử dụng phân bón hóa học quá mức có thể gây hại cho hệ sinh thái và giảm đa dạng sinh học. Các chất hóa học trong phân bón có thể gây tổn thương cho vi khuẩn, nấm, côn trùng và các sinh vật khác trong đất. Điều này ảnh hưởng đến sự cân bằng tự nhiên trong hệ sinh thái và có thể làm giảm sự phong phú của các loài thực vật và động vật.

Tác động lên hệ thống nước ngầm

Lạm dụng phân bón hóa học có thể ảnh hưởng đến hệ thống nước ngầm. Khi các chất dinh dưỡng trong phân bón được rửa trôi qua đất, chúng có thể tiếp tục di chuyển và tiết vào các nguồn nước ngầm. Điều này có thể gây ô nhiễm nước ngầm bằng các chất dinh dưỡng dư thừa, gây ra vấn đề về chất lượng nước và ảnh hưởng đến hệ sinh thái nước.

Cách khắc phục tác hại của phân bón hoá học đến môi trường sống và con người

Để giảm thiểu những tác hại nghiêm trọng khi lạm dụng phân bón hóa học đến cây trồng, đất và hệ sinh thái, người dùng cần nắm rõ các thông tin về cách thức bón phân hợp lý, đồng thời áp dụng một số biện pháp như:

Cân nhắc khi sử dụng phân bón hóa học

Để tránh lạm dụng phân bón hóa học, người nông dân và nhà vườn cần sử dụng chúng theo liều lượng và tần suất đúng. Cần tuân thủ hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất và chỉ sử dụng phân bón hóa học khi thực sự cần thiết.

Chuyển sang phương pháp canh tác hữu cơ

Đối với nông nghiệp, việc chuyển từ phương pháp truyền thống sử dụng phân bón hóa học sang canh tác hữu cơ có thể giảm thiểu tác động tiêu cực lên môi trường và sức khỏe con người. Canh tác hữu cơ tập trung vào việc sử dụng phân bón tự nhiên và các biện pháp bảo vệ sự đa dạng sinh học.

Sử dụng phân bón hữu cơ và bio-phân

Phân bón hữu cơ, như phân bón từ phân động vật và phân cây, cung cấp chất dinh dưỡng tự nhiên cho đất mà không gây ô nhiễm môi trường. Bio-phân cũng là một lựa chọn tốt, vì chúng được sản xuất từ các chất cung cấp dinh dưỡng tự nhiên như men vi sinh và chất hữu cơ phân giải.

Sử dụng phân bón hóa học hữu cơ kết hợp

Đối với những trường hợp cần sử dụng phân bón hóa học, người nông dân có thể sử dụng phân bón hóa học hữu cơ kết hợp để giảm lượng phân bón hóa học cần sử dụng. Phân bón hóa học hữu cơ kết hợp có thể cung cấp chất dinh dưỡng và cải thiện chất lượng đất một cách bền vững.

Thực hiện quản lý và giám sát chặt chẽ

Các cơ quan quản lý môi trường và chính phủ cần thực hiện quản lý và giám sát chặt chẽ việc sử dụng phân bón hóa học.

Sử dụng kỹ thuật phân bón chính xác

Kỹ thuật phân bón chính xác (precision fertilization) có thể giúp tối ưu hóa sử dụng phân bón hóa học. Thay vì áp dụng phân bón trên toàn bộ diện tích canh tác, kỹ thuật này cho phép xác định các vùng đất có nhu cầu dinh dưỡng khác nhau và cung cấp phân bón theo từng vùng, giúp giảm lượng phân bón cần sử dụng.

Sử dụng các biện pháp bảo vệ môi trường

Để giảm tác động của phân bón hóa học lên môi trường, cần áp dụng các biện pháp bảo vệ như xây dựng vùng kỷ cương xung quanh các khu vực canh tác để ngăn chặn sự trôi trượt của chất dinh dưỡng vào môi trường nước. Ngoài ra, cần tuân thủ các quy định về việc lưu trữ, xử lý và tiếp nhận phân bón hóa học để tránh rò rỉ và ô nhiễm môi trường.

Đào tạo và tư vấn cho người nông dân

Để giảm lạm dụng phân bón hóa học, cần cung cấp đào tạo và tư vấn cho người nông dân về cách sử dụng phân bón một cách hiệu quả và bền vững. Điều này bao gồm việc cung cấp kiến thức về quy định sử dụng phân bón, các phương pháp canh tác hữu cơ và sử dụng phân bón tự nhiên, như phân bón hữu cơ và bio-phân.

Khuyến khích nghiên cứu và phát triển phân bón thân thiện môi trường

Cần đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các loại phân bón thân thiện môi trường, như phân bón sinh học và phân bón tái tạo, có khả năng cung cấp chất dinh dưỡng mà không gây ô nhiễm môi trường. Khuyến khích ứng dụng các công nghệ mới và các phương pháp sản xuất phân bón sạch để giảm tác động tiêu cực lên môi trường và sức khỏe con người.